Już od 1 stycznia 2025 r. zacznie funkcjonować nowy Kodeks Etyki Lekarskiej (dalej: KEL). To zmiany, które mają zasadnicze znaczenie bowiem nowy kodeks zastąpi dotychczasowy, obowiązujący od 1993 roku, a ostatnio nowelizowany w 2003 r.
Co reguluje Kodeks Etyki Lekarskiej?
Kodeks Etyki Lekarskiej reguluje kwestie najbardziej podstawowe mówiące chociażby o tym, że najwyższym nakazem etycznym lekarza jest dobro chorego, a mechanizmy rynkowe, naciski społeczne czy wymagania administracyjne nie zwalniają lekarza z przestrzegania tej zasady – po kwestie bardzo praktyczne, takie jak zachowanie tajemnicy lekarskiej czy kwestie świadomej zgody pacjenta.
Kodeks podkreśla ww. zasadniczą kwestię zgody pacjenta, wskazując, że lekarzowi wolno wszcząć postępowanie diagnostyczne, lecznicze i zapobiegawcze po uzyskaniu świadomej zgody pacjenta.
KEL przypomina o zasadniczym elemencie, którym jest tajemnica lekarska i wspomina o tym, że lekarz ma obowiązek zachowania tej tajemnicy. Tak przez moment pozostając w temacie tajemnicy lekarskiej i tak w skrócie, warto wskazać, że tajemnicą są objęte informacje związane z pacjentem uzyskane przez lekarza w związku z wykonywanymi czynnościami zawodowymi. Śmierć chorego nie zwalnia od obowiązku dochowania tajemnicy lekarskiej. Z kolei nie jest naruszeniem tajemnicy lekarskiej przekazanie informacji o stanie zdrowia pacjenta innemu lekarzowi, jeżeli jest to niezbędne dla dalszego leczenia lub wydania orzeczenia o stanie zdrowia pacjenta.
Co więcej, to lekarz powinien czuwać nad tym, by osoby asystujące lub pomagające mu w pracy przestrzegały tajemnicy zawodowej. Dopuszczenie ich do tajemnicy powinno obejmować wyłącznie informacje w zakresie niezbędnym do prawidłowego wykonywania ich czynności zawodowych.
Co dokładnie pojawia się w nowej wersji KEL?
Wszelkie wprowadzane zmiany w Kodeksie Etyki Lekarskiej świadczą na pewno o postępie w kształtowaniu standardów etycznych w praktyce lekarskiej. W znowelizowanej wersji Kodeksu pojawiają się przykładowo następujące kwestie:
To lekarz wybiera formę konsultacji
Kodeks usuwa zakaz podejmowania leczenia bez uprzedniego zbadania pacjenta. To oznacza, że lekarz wybiera taką formę konsultacji (w szczególności wizyta stacjonarna, teleporada), która zapewnia pacjentowi dostępną jakość i ciągłość opieki medycznej. Zatem lekarz podejmuje się opieki nad pacjentem po uprzedniej ocenie jego stanu.
Merytoryczna krytyka – dozwolona
Znowelizowany kodeks zmodyfikował stosunki między lekarzami w kontekście krytyki. Jak wskazuje sam Kodeks Etyki Lekarskiej, lekarz powinien zachować szczególną ostrożność w formułowaniu opinii o działalności zawodowej innego lekarza. Lekarz nie powinien w jakikolwiek sposób publicznie dyskredytować innego lekarza. Nie wyklucza to merytorycznej krytyki. Zatem nowe regulacje umożliwiają formułowanie krytyki, pod warunkiem, że jest to krytyka merytoryczna.
„Reklama” lekarzy
Kodeks zniósł także całkowity zakaz reklamy lekarza. Dotychczas lekarze nie mieli możliwości reklamować swoich usług. Teraz się wskazuje, że lekarz jest uprawniony do posługiwania się informacją o oferowanych usługach z zastrzeżeniem, że taka informacja będzie zgodna z zasadami etyki lekarskiej.
Lekarz w Internecie
Co więcej, w Kodeksie pojawiły się zapisy dotyczące lekarzy w Internecie. Kodeks wskazuje, że wypowiadając się na forum publicznym przy udziale osób niebędących lekarzami (także w mediach, Internecie i w serwisach społecznościowych) na temat odkryć naukowych, technologii medycznych albo diagnostyki lub terapii, lekarz powinien mieć pewność, że jego wypowiedzi opierają się na aktualnej wiedzy medycznej. Działaniami i zachowaniem lekarza na forum publicznym, w szczególności w Internecie i mediach powinny kierować te same zasady etyczne, co przy bezpośrednim kontakcie z pacjentem, personelem medycznym czy z innymi lekarzami.
Sztuczna inteligencja w medycynie
Znowelizowany Kodeks Etyki Lekarskiej podejmuje tematykę sztucznej inteligencji, wskazując, iż lekarz może w postępowaniu diagnostycznym, leczniczym lub zapobiegawczym korzystać z algorytmów sztucznej inteligencji przy spełnieniu następujących warunków:
- poinformowania pacjenta, że przy stawianiu diagnozy lub w procesie terapeutycznym będzie wykorzystana sztuczna inteligencja;
- uzyskania świadomej zgody pacjenta na zastosowanie sztucznej inteligencji w procesie diagnostycznym lub terapeutycznym;
- zastosowania algorytmów sztucznej inteligencji, które są dopuszczone do użytku medycznego i posiadają odpowiednie certyfikaty;
- ostateczną decyzję diagnostyczną i terapeutyczną zawsze podejmuje lekarz.
Czasem konieczna zgoda osoby upoważnionej
Nowy Kodeks reguluje także to, że w przypadku, gdy pacjent nie jest zdolny do wyrażenia świadomej zgody, lekarz ma obowiązek uzyskać zgodę osoby upoważnionej lub sądu – a nie przedstawiciela ustawowego.
Zakaz posługiwania się metodami niezweryfikowanymi naukowo
Kodeks wskazuje także, że lekarz ma swobodę wyboru w zakresie metod postępowania, które uzna za najskuteczniejsze. Powinien jednak ograniczyć czynności medyczne do rzeczywiście potrzebnych pacjentowi zgodnie z aktualnym stanem wiedzy. Lekarzowi jednak nie wolno posługiwać się metodami niezweryfikowanymi naukowo lub uznanymi przez naukę za szkodliwe bądź bezwartościowe. Wydaje się, że ta regulacja została wprowadzona z uwagi na rosnącą liczbę przypadków stosowania niezweryfikowanych lub eksperymentalnych metod leczenia.
Poważna pomyłka lekarza…
Na koniec warto zasygnalizować, że Kodeks podkreśla prawa pacjenta, wskazując, iż w przypadku popełnienia przez lekarza poważnej pomyłki lub wystąpienia nieprzewidzianych powikłań w trakcie leczenia, lekarz ma obowiązek poinformować o tym pacjenta oraz podjąć działania dla naprawy ich następstw. Wcześniej lekarz miał „powinność”, a teraz ma obowiązek poinformować pacjenta oraz podjąć działania naprawcze.
Reasumują, Kodeks Etyki Lekarskiej stanowi podstawę wykonywania zawodu lekarza. Zmiany, które wchodzą w życie od 1 stycznia 2025 r. dotyczą między innymi:
- mediów społecznościowych w zawodzie lekarza;
- reklamy i transparentności w promocji usług medycznych;
- relacji lekarz-pacjent – mówiące o empatii, profesjonalizmie oraz otwartości na potrzeby pacjenta;
- relacji lekarz-lekarz i możliwość formułowania krytyki, pod warunkiem, że jest to krytyka merytoryczna;
- użycia teleporady (i tego, że lekarz wybiera taką formę konsultacji, która zapewnia pacjentowi dostępną jakość i ciągłość opieki medycznej);
- obowiązku lekarza, który musi poinformować pacjenta o pomyłce / nieprzewidzianych powikłaniach oraz podjąć działania dla naprawy ich następstw;
- użycia narzędzi opartych na technologii sztucznej inteligencji w praktyce lekarza.
Wykorzystane źródło:
– uchwała nr 5 Nadzwyczajnego XVI Krajowego Zjazdu Lekarzy z dnia 18 maja 2024 r. w sprawie Kodeksu Etyki Lekarskiej.
